Rhizoctonia solani - amorficzny grzyb atakujący warzywa
Grzyb ten jest anamorficzną formą i nie wytwarza żadnych zarodników. Z warzyw oprócz pietruszki najczęściej występuje na ziemniakach, zbożach, burakach, fasoli, kapuście, marchwi i selerze.
Grzyb jest w glebie, głównie w postaci przetrwalnikowych sklerocjów, rzadko grzybni. Może także bytować w porażonych bulwach ziemniaków, korzeniach czy nasionach roślin żywicielskich. Sklerocja w glebie są żywotne przez wiele lat. Wszelkie prace agrotechniczne zwykle rozwlekają grzyba, który zaczyna się rozwijać pod wpływem substancji chemicznych, wydzielanych przez rosnącą roślinę, lub przy rozkładzie resztek roślinnych. Zwykle wnika do rośliny przez naturalne otwory i uszkodzenia naskórka, co w przypadku pietruszki związane jest z pękaniem tkanki korzeni przy znacznych wahaniach wilgotności podłoża. Infekcja przez zdrowy naskórek zachodzi dzięki rozpuszczaniu go za pomocą enzymów. Najczęściej porażane są podziemne części rośliny i części korzenia tuż przy ziemi. Charakterystyczne są wówczas objawy choroby w postaci brunatnych plam, często wgłębionych. W przypadku siewek powoduje to ich osłabienie i obumieranie. Objawy choroby to przede wszystkim kraterowate wgłębienia i często charakterystyczna obrączka na korzeniach.
Rhizoctonia crocorum - fioletowy nalot na korzeniach
Jest to patogen także infekujący pietruszkę. Jeśli na porażonych korzeniach występuje fioletowy nalot, to sprawcą choroby może być R. crocorum. Grzyb ma wielu żywicieli, m.in. szparagi, karczochy, fasolę, buraki, kapustę, seler, buraki, marchew, ziemniaki. Występuje też na gatunkach chwastów. Podobnie jak w przypadku R. solani, może przetrwać w formie grzybni lub sklerocjów w glebie czy na roślinach. Grzyb może być rozwlekany poprzez nasiona, części roślin, glebę, na narzędziach. Optymalna temperatura dla infekcji to 16°C. Na glebach ciężkich, niewapnowanych może występować częściej. Choroba obserwowana jest na podziemnych częściach roślin, powodując zahamowanie wzrostu, a nawet ich zamieranie. Grzyb wytwarza luźną, czerwonawofioletową grzybnię, w której można licznie obserwować małe, ciemne sklerocja.
W okresie wegetacji zainfekowana roślina rośnie wolniej, a może nawet zamierać. O sprawcy choroby można się przekonać po obejrzeniu korzenia po wykopaniu go (nie wyrwaniu). Jeśli korzeń pietruszki włożymy do pudełka wyłożonego wilgotną bibułą czy ręcznikiem papierowym, to na typowych wgłębionych plamach powodowanych przez Rhizoctonia oprócz tego patogenu mogą pojawić się grzyby saprotroficzne (np. z rodzaju Penicillium).
Objawy podobne do mokrej zgnilizny korzeni
Niekiedy objawy choroby można pomylić z mokrą zgnilizną korzeni. Jednak w przypadku rizoktoniozy pietruszki na powierzchni obumarłych tkanek może występować stosunkowo obfita, jasnobrązowa grzybnia lub drobne czarne mikrosklerocja.
Zwalczanie choroby powodowanej przez te dwa gatunki w głównej mierze opiera się na właściwej agrotechnice.
Należy uprawiać pietruszkę i marchew z przerwami od 4 do 5 lat, w międzyczasie uprawiając zboża i trawy. Nie uprawiać po ziemniakach i burakach.
Zwalczanie chwastów ogranicza chorobę z uwagi na likwidację roślin żywicielskich i zapewnienie dobrej kondycji roślin uprawnych.
Należy unikać pól, na których może stagnować woda, przy czym konieczne jest zapewnienie właściwego drenażu pól.
Podczas siewu używać nasion wolnych od patogenu.
Zwalczanie chemiczne
Większość fungicydów o działaniu systemicznym stosowanych przeciwko innym patogenom może ograniczać rozwój rizoktoniozy. W ochronie pietruszki przed tą chorobą są zarejestrowane środki z grupy: anilidy + strobiluriny – Signis Bis 33 WG, Signis Max 33 WG lub Spector 22 WG. W etykietach jest zapis o zastosowaniu ich w formie opryskiwania roślin zapobiegawczo lub z chwilą pojawienia się pierwszych objawów chorobowych. Z praktyki ogrodniczej wiadomo, że dobrze jest wykonać zabiegi pod koniec wegetacji (podczas chłodnej pogody i wysokiej wilgotności gleby), z uwagi na ochronę pietruszki przed pojawieniem się choroby w okresie przechowalniczym. n
dr Jan Sobolewski, Skierniewice
fot. Sobolewski
opr. Joanna Białek
